کد مطلب:47194 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:14

گنجینه پرسمان » قرآن

قرآن در مورد اين كه غالب مردم، تابع بيچون و چرا اقتدار در انجام كنشهاي معين هستند چه ميگويد؟ و اين تبعيت را داراي چه آثار و رويكردهاي ميداند؟

برادر گرامي، انسان از روي غريزه و فطرت خود، الگوپذير و تقليد كننده است مخصوصاً در اموري كه به عنوان كمال مطرح ميباشد و تقليد پسنديده، تنها راه زندگي جمعي است. تقليد يعني اعتماد انسان، بر اهل خبره كه در آن فن آگاهي لازم را دارند ولي براي شخص او ممكن و ميسر نيست كه به طور كامل از دليل آن آگاه شود، در جامعه قطعاً، فرصت تخصص در همه كارها، براي همگان، فراهم نميشود. لذا انسان در غالب كارهاي خود ناگزير است به ديگران كه تخصص دارند، اعتماد نمايد و براي اصلاح زندگي خود، از رأي آنها تبعيت نمايد. و محال است شخصي پيدا شود كه خود مستقلاً در همة امور، بتواند تصميم صحيح بگيرد.(تفسير الميزان، علامه طباطبائي، ج 1، ص 212-208، جامعه مدرسين.)

لذا، اصل تقليد تبعيت چيزي، فطري و ناگريز است. اما قرآن مجيد، سعي ميكند كه اين غريزه را همچون، ديگر غرايز، جهتدهي نمايد و از فروغلتيدن آن در انحراف جلوگيري نمايد، لذا از كساني كه بيچون و چرا و بدون دليل، از اعمال ديگران تقليد ميكنند، انتقاد ميكند.

و ميفرمايد: وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْاْ إِلَيَ مَآ أَنزَلَ اللَّهُ وَإِلَي الرَّسُولِ قَالُواْ حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ ءَابَآءَنَآ أَوَ لَوْ كَانَ ءَابَآؤُهُمْ لاَيَعْلَمُونَ شَيْ ئ‹ًا وَلاَيَهْتَدُونَ ;(مائده،104)، هنگامي كه به آنها گفته ميشود به سوي آنچه خدا نازل كرده و به سوي پيامبر6 بيائيد; ميگويند: آنچه از پدرانمان يافتهايم ما را بس است. آيا چنين است كه پدران آنها چيز نميدانستند و هدايت نيافته بودند؟

قرآن تقليد كوركورانه و بيدليلتبعيت از بتي به نام نياكان را مذمت ميكنداين سنت جاهلي را درهم ميشكند.(تفسير نمونه، آيت الله مكارم، ج 5، ص 106، دارالكتب الاسلاميه.)

لذا، تلاش قرآن در جهتدهي تقليد است و اين كه از چه كسي بايد الگو گرفت؟

قرآن پيامبر اكرمالگو و اسوه، معرفي ميكند و ميفرمايد: لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَة.

امّا غالب مردم، به دليل اين كه، اهل تحليل و تعمق نيستند، قادر به جهتدهي اين غريزه نبوده و معمولاً از قدرت حاكمان و ديگران تبعيت بيچون و چرا دارند(از اين رو كه اقتدار را نوعي كمال ميبينند سعي ميكنند خود را با آن هماهنگ نمايند و اگر خود به اقتدار نرسند در پناه اقتدار قرار ميگيرند و اين واقعيتي است كه در احاديث اسلامي و به تبع، در فرهنگ و ادب مسلمين مطرح شده است. امام عليميفرمايد: ان الناس مع الملوك (الميزانالحكمه، ج 9، ص 189) مردم با قدرتمندان و امرأ هستند يا جمله معروف الناس علي دين ملوكهم، مردم به مسلك حاكمان خود هستند. )، و يا بعضي قدرت تحليل دارندميفهمند امّا به دليل منافع و طمع، از قدرت تبعيت ميكنند، و لذا اگر قدرت در دست نااهل بيافتد در مسير تخريبي قرار گرفته و مذموم ميشود، چون اولاً ديگران، ميخواهند به آنها تشبيه بيابند، ثانياً قدرتمندان، مردم را مجبور به تبعيت و الگوگيري ميكنند. خلاصه آنكه، قرآن مجيد سعي در جهتدهي اين غريزه در انسان دارد و اگر در مسير واقعي خود قرار نگيرد آثار مخرب و زيانباري به بار خواهد آورد كه يك نمونه آن در آيه شريفه مطرح شد نپذيرفتن هدايت الهي و محروم كردن خود از همة مواهب آسماني به خاطر تبعيت كوركورانه هست. اثر ديگري كه به آن بار ميشود، محروميت از رحمت الهي و گرفتار شدن به غضب اوست امام صادقفرمود: قوم يهود، چون تقليد بيچون و چرا از علماي خود داشتند و با اين

كه ميدانستند، حرام الهي را حلال كردهاند، باز هم تبعيت داشتند گرفتار سخط الهي شدند.(ميزان الحكمه، ج 8، ص 256.)